Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) daha sık olarak çocukları ve gençleri etkileyen davranışsal bir bozukluktur. Rahatsızlık, nadir olarak yetişkinlerde de görülebilir. Dikkat bozukluğu, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendisini belli eder. Hiperaktivite aşırı hareketliliği ifade ederken dürtüsellik düşünmeden aklına her geleni yapma olarak tanımlanabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir? 

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) milyonlarca çocuğu etkileyen ve sıklıkla yetişkinlikte de devam eden kronik bir durumdur. DEHB, dikkati sürdürmede zorluk, hiperaktivite ve dürtüsel davranış gibi kalıcı sorunların bir kombinasyonunu içerir. DEHB, öğrenme güçlüğü çekenlerde daha yaygın olmasına rağmen, herhangi bir zihinsel yeteneğe sahip kişilerde de ortaya çıkabilir. Çoğu olgu 6 ila 12 yaşları arasında tanı alır.

Dikkat eksikliği bazen hiperaktivite olmadan da görülebilir ve bu durumda teşhisi daha zor olabilir. DEHB belirtileri genellikle yaşla birlikte geriler, ancak küçükken tanı almış birçok kişi yetişkinlikte de sorun yaşamaya devam eder. Çocuğunda DEHB olduğu konusunda endişeleri olan ebeveynler, doktora başvurmadan önce çocuğun davranışlarıyla ilgili öğretmenleriyle konuşabilirler. Öğretmenden alınan bilgiler, doktorun tanı koymasına yardım edecektir. DEHB tanısı için özel bir dikkat testi yoktur. Doktor bazı kriterleri göz önünde bulundurarak tanı koymaya çalışır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Neden Olur? 

Problemin kesin nedeni bilinmese de durumun ailesel olarak aktarıldığı kanıtlanmıştır. Araştırmalarda ayrıca rahatsızlığa sahip kişilerin beyninde normal bireylere göre birtakım olası farklılıklar tespit edilmiştir. DEHB’de rol oynayabileceği düşünülen diğer bazı faktörler şu şekilde sıralanabilir:

• Gebeliğin 37. haftasından önce olan erken doğan bebekler,
• Düşük doğum ağırlığı ile doğan bebekler,
• Hamilelik sırasında annenin sigara, alkol veya uyuşturucu kullanması,
• Beyin kimyasallarında dengesizlik olması,
• Kurşun gibi toksinlere maruziyet,
• Beyinde anormallik ya da hasar.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir? 

Çocuklarda veya gençlerde DEHB belirtileri iyi tanımlanmıştır ve genellikle 6 yaşından önce fark edilirler. Belirtiler, evde ve okulda olduğu gibi birden fazla ortamda kendini gösterir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri ile ilgili davranış problemleri, iki grupta ele alınabilir: Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik.

DEHB olan çoğu çocukta bu iki kategoriye de giren problemler bulunur. Fakat bu bir kural değildir. Örneğin, bazı çocuklarda dikkat bozukluğu olabilir, ancak hiperaktivite veya dürtüsellik ile ilişkili belirti bulunmayabilir. Bu DEHB formu dikkat eksikliği bozukluğu (DEB) olarak da bilinir. DEB bazen fark edilmeyebilir çünkü semptomlar daha az belirgin olabilir.

Dikkatsizliğin ana belirtileri şunlardır:

• Kısa bir dikkat süresine sahip olması ve dikkatin kolayca dağılması,
• Dikkatsizliğe bağlı sık sık hata yapmak,
• Unutkanlık,
• Sık sık bir şeyler kaybetmek,
• Sıkıcı veya zaman alıcı görevlere odaklanamamak,
• Talimatları dinleyememek veya yürütememek,
• Sürekli aktivite veya görev değişikliği yapmak,
• Görevleri organize etmekte zorluk çekmek.

Hiperaktivite ve dürtüselliğin ana belirtileri şunlardır:

• Özellikle sakin veya sessiz bir ortamda hareketsiz oturamamak,
• Sürekli kıpır kıpır hareket etmek ve görevlere konsantre olamamak,
• Aşırı fiziksel hareket,
• Aşırı konuşma,
• Sıra bekleyememek,
• Düşünmeden hareket etmek,
• Başkalarının konuşmalarını kesmek,
• Tehlike duygusunun az olması veya hiç olmaması.

Bu belirtiler çocuğun hayatında okul başarısında düşüklük, diğer çocuklar ve yetişkinlerle zayıf sosyal etkileşim ve disiplin sorunları gibi önemli sorunlara neden olabilir. DEHB olan bir çocuğa bakmak zor olabilir. Bununla birlikte bu çocukların davranışları bilinçli olarak yapmadığını fark etmek ebeveynleri rahatlatabilir. DEHB’li çocuklar ile günlük yaşamda ortaya çıkabilecek bazı zorluklar şu şekilde sıralanabilir:

• Çocuğu gece uyutmak,
• Okula zamanında hazırlanmak,
• Talimatları dinlemesini ve uygulamasını sağlamak,
• Organize olmak,
• Sosyal ortamlara uyum,
• Alışveriş yapmak.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır? 

Dikkat eksikliğinin kesin bir tedavisi yoktur. Bununla birlikte etkilenen çocuklar ve ebeveynler için uygun eğitim desteği ile rahatsızlığın yönetilmesi mümkündür. Bazı durumlarda ilaç desteği gerekli olabilir. DEHB olan çocuklar genellikle psikiyatrist, psikolog, özel eğitimci veya diğer uzmanlar tarafından sağlanan davranış terapisi, sosyal beceri eğitimi, ebeveyn beceri eğitimi ve danışmanlığından yararlanır.

Hiperaktivite ve dürtüselliğe bağlı semptomlar çocuğun kültür, sanat ve sportif faaliyetlere yönlendirilmesi yoluyla azaltılabilir. İlaçlar hemen etkisini gösteren uyarıcı ajanlar ve diğer ilaçlar olarak iki grupta ele alınabilir. Uyarıcı ilaçlar dikkatsizlik ve hiperaktivite belirtilerini belli bir zaman dilimi için iyileştirmeye yardımcı olur. Kısa ve uzun etkili formları vardır. Diğer ilaçlar ise uyarıcılardan daha yavaş çalışır ve tam etki göstermesi birkaç hafta sürebilir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile ilgili aklınıza takılan sorular için 444 4 776 numaralı telefondan bize ulaşabilir ya da Online Destek bölümünden bilgi alabilirsiniz.